GameStop đang trong vòng xoáy của cuộc chiến giữa Reddit với giới siêu giàu nước Mỹ, nhưng vì sao cửa hàng game lớn nhất nước Mỹ lại ra nông nỗi như ngày hôm nay?
GameStop đã gồng lỗ 6 năm và công ty này dự báo không thể có lãi trước năm 2023. Nhưng vì sao một chuỗi cửa hàng game lại có thể lỗ nặng đến vậy khi ngành game vẫn đang tăng trưởng dương qua từng năm?
Trước đại dịch, GameStop có hơn 5.500 cửa hàng trải dài ở Mỹ, Canada và khắp châu Âu. Các cửa hàng này giống như shopping mall hay các cửa hàng tiện lợi, nơi game thủ có thể tìm thấy mọi thứ liên quan đến văn hóa game. Từ các đĩa game vật lý, máy chơi game, huy hiệu, cốc nước đến đồ chơi, phụ kiện các loại…
Văn hóa này đã bén rễ từ cả chục năm qua ở các nước phương Tây, giống như việc đi chợ mua sắm thức ăn hàng ngày. Mô hình kinh doanh của GameStop thậm chí còn từng bị các nhà phát triển game chỉ trích nặng nề khi hãng này thu mua lại đĩa game cũ của khách hàng và bán lại với giá cắt cổ. Tất nhiên, các nhà phát triển chẳng được chút lợi lộc gì ở thị trường second-hand này mà còn bị ảnh hưởng tới doanh số bán ra. Nhờ đó, cổ phiếu GameStop đã đạt giá trị đỉnh là 62 USD vào năm 2007.
Ở kỷ nguyên của thanh toán trực tuyến khi thương mại điện tử bùng nổ, các doanh nghiệp vật lý (brick-and-mortar) như GameStop đã phải chịu ảnh hưởng nặng nề từ chính Amazon, vốn trước đó chỉ đi bán sách trực tuyến. Khi người ta có thể ngồi nhà và săn deal giá rẻ trên các sàn này, việc mua sắm trực tiếp ở GameStop tỏ ra là khá thừa thãi. Tất nhiên, Amazon chỉ là khởi đầu cho chuỗi ngày tháng bết bát sau này của GameStop khi chậm chạp chuyển đổi mô hình kinh doanh.
Nhát dao tiếp theo đến từ Steam, mà bắt đầu nở rộ vào đầu thập niên từ 2010. Cửa hàng trực tuyến này đã mở đường cho một kỷ nguyên nở rộ các store online và dần dần xóa bỏ tâm lý e ngại sở hữu những thứ vô hình như tài khoản game. Cho đến kỷ nguyên của console thế hệ thứ 8 (gồm PS4, Xbox One và Nintendo Switch), GameStop bắt đầu gặp khó khi các ông lớn đẩy mạnh sự phát triển các cửa hàng của riêng mình. Vừa là bán đĩa game vật lý, vừa mở rộng cho phép mua game tải về, lợi nhuận của GameStop bắt đầu bị thu hẹp đáng kể trong khi vẫn duy trì các mặt bằng đắc địa tại các thành phố lớn.
Nhưng vấn đề nghiêm trọng nhất đánh thẳng vào bát cơm của GameStop lại là bán đĩa game cũ. Khi các nhà phát hành đưa game lên kệ, GameStop có cái để bán. Khi họ quyết định đưa game lên cửa hàng trực tuyến, GameStop không có cái gì để bán, chuỗi cung ứng lập tức bị chặn đứng.
Từ đây, mô hình kinh doanh của GameStop được ví như khối băng đang tan chảy từ từ và phải chuyển dịch sang kinh doanh phụ kiện, đồ chơi. GameStop đã mua lại ThinkGeek năm 2015 để đa dạng hóa chuỗi cung ứng và thêm vào các mặt hàng mang tính văn hóa đại chúng, lấn sân sang phim ảnh và truyện tranh nhưng không thể kéo lại một thời hoàng kim đã qua ở kỷ nguyên của kỹ thuật số (digital).
Nhưng đó không phải tác nhân chính tạo ra cơn khủng hoảng ở GameStop. Trong thời đại loay hoay đi tìm hướng kinh doanh mới, GameStop đã mua Spring Mobile hồi năm 2013 để mở rộng sang mảng bán điện thoại, nhưng cho đến khi bán lại mảng này cho Prime Communications với cái giá 700 triệu USD hồi năm 2019, các chuyên gia ước tính GameStop đã lỗ khoảng 800 triệu USD.
Thương vụ thất bại này đã khiến cổ phiếu GameStop tụt giá trị xuống dưới mức 5 USD và chỉ tăng trở lại vào khoảng tháng 9/2020 trước khi câu chuyện cổ tích Reddit đại chiến giới bán khống nổ ra.
Ngày nay, GameStop vẫn có thể duy trì mô hình kinh doanh bán đĩa vật lý khi các máy chơi game thế hệ mới như PS5 hay Xbox Series X vẫn sử dụng đĩa. Nhưng vòng đời của các máy này đang ngày một ngắn lại, với thế hệ cũ chỉ kéo dài 7 năm. Đó là lý do GameStop phải mau chóng chuyển đổi mô hình kinh doanh nếu không muốn đi vào vết xe đổ của Blockbuster năm xưa.
VietnamNet
